Τι ακριβώς είναι ένας όγκος;
Ο όρος «όγκος» αναφέρεται σε μια νέα ανάπτυξη ιστού που μπορεί να είναι καλοήθης (με περιορισμένη ικανότητα ανάπτυξης χωρίς μακρινή εξάπλωση), προ-κακοήθης (με πιθανότητα να γίνει κακοήθης) ή κακοήθης (με ικανότητα ανάπτυξης, εισβάλλοντας σε παρακείμενες δομές με εξάπλωση «μετάσταση» σε άλλα μέρη του σώματος).
Ο χαρακτήρας των κακοήθων όγκων ποικίλλει με εκείνους τους όγκους που χρειάζονται πολλά χρόνια για να αναπτυχθούν (με μικρό μεταστατικό δυναμικό) και με εκείνους που αναπτύσσονται γρήγορα (και χαρακτηρίζονται μεταστατικοί ακόμη και πριν ανακαλυφθεί ο πρωτογενής όγκος).
Ποιες είναι οι αιτίες των όγκων;
Στις περισσότερες περιπτώσεις η ακριβής αιτία ενός όγκου δεν είναι γνωστή, αλλά παράγοντες που πιστεύεται ότι παίζουν ρόλο είναι οι εξής:
α. Το περιβάλλον: Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η έκθεση στο ηλιακό φως που αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης όγκων των βλεφάρων, ιδίως σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα.
β. Το ανοσοποιητικό σύστημα (προστασία από λοιμώξεις), το οποίο διατηρεί συνεχή επαγρύπνηση ενάντια στον μη φυσιολογικό πολλαπλασιασμό κυττάρων. Εάν ο μηχανισμός του ανοσοποιητικού επηρεαστεί, υπάρχει πιθανότητα να αναπτυχθεί ένας όγκος. Για το λόγο αυτό, οι ασθενείς με ισχυρά φάρμακα που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης όγκων.
γ. Κληρονομικότητα: οι περισσότεροι όγκοι έχουν ένα γενετικό συστατικό, αν και μόνο εξαιρετικά σπάνια κληρονομούνται όγκοι από έναν γονέα «one to one».
Ποια είναι τα συμπτώματα ενός όγκου στα βλέφαρα;
Μια πολύ μεγάλη ποικιλία καλοήθων, προ-κακοήθων και κακοήθων όγκων μπορεί να εμφανιστεί γύρω από τα βλέφαρα και τις δομές που γειτνιάζουν με το μάτι. Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με τη θέση και τη φύση του όγκου.
Οι όγκοι των βλεφάρων είναι γενικά ορατοί στον ασθενή και μπορεί μερικές φορές να προκαλέσουν τοπικό πρήξιμο, σημειακή απώλεια των βλεφαρίδων και ένα κόκκινο ή αντι-αισθητικό μάτι.
Υπάρχουν ωστόσο κι εκείνοι που βρίσκονται στην εσωτερική επιφάνεια των βλεφάρων ή μέσα στον οφθαλμικό κόγχο, οι οποίοι μπορεί να μην είναι τόσο εμφανείς. Οι συγκεκριμένοι όγκοι εμφανίζονται με πολλαπλούς και διαφορετικούς τρόπους, με συμπτώματα όπως πόνο (άλγος), υπαισθησία, πρήξιμο, θολή όραση, διπλή όραση (διπλωπία) ή μετατόπιση του οφθαλμού (είτε προς τα εμπρός είτε προς μια πλευρά).
Δείτε το video:
Ποιοι όγκοι βλεφάρων μπορεί να εμφανιστούν;
Οι όγκοι των βλεφάρων περιλαμβάνουν: καρκίνωμα βασικών κυττάρων (BCC: Basal Cell Carcinoma), έναν κοινό και σχετικά «νωχελικό» όγκο χωρίς ουσιαστικά μεταστατική δυναμική, ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα (SCC: Squamous Cell Carcinoma), καρκίνωμα σμηγματογόνων κυττάρων (SGC: Sebaceous Gland Carcinoma), μελάνωμα, λέμφωμα, όγκο κυττάρων Merkel και σάρκωμα του Kaposi (τα 3 τελευταία είναι πολύ σπάνια).
Για να είμαστε σίγουροι για τη διάγνωση, μπορεί να κριθεί απαραίτητη η βιοψία, αν και σε πολλές περιπτώσεις τα τυπικά βασικοκυτταρικά καρκινώματα (BCC) αντιμετωπίζονται χωρίς να εκτελεστεί πρώτα η βιοψία. Όταν ένας όγκος βρίσκεται κοντά στα βλέφαρα, λόγω της πολύπλοκης ανατομικής φύσης των βλεφάρων, προτιμάται συχνά η βιοψία πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε θεραπεία.
Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα, και το μελάνωμα αντιπροσωπεύουν το 90%, 5%, και 3% των κακοήθων περιοφθαλμικών όγκων αντίστοιχα.
Το καρκίνωμα των σμηγματογόνων αδένων (SGC) είναι ένας σπάνιος και επιθετικός όγκος των μεϊβομιανών αδένων στα βλέφαρα που μπορεί να εξαπλωθεί τόσο τοπικά όσο και μεταστατικά. Ένα ιστορικό υποτιθέμενου υποτροπιάζοντος χαλάζιου ή μεϊβομιανής κύστης ή χρόνιας βλεφαρο-επιπεφυκίτιδας θα πρέπει πάντα να αυξάνει την υποψία ότι ένας όγκος «μιμείται» αυτές τις οφθαλμικές καταστάσεις.
Τα μελανώματα είναι συχνά χρωματικά ακανόνιστα και μπορεί να εμφανιστούν με μορφή φλεγμονής και αιμορραγίας.
Είναι ικανοί οι όγκοι να θέσουν σε κίνδυνο τα μάτια και την όραση;
Ναι είναι ικανοί, είτε ως αποτέλεσμα διείσδυσης και παραμόρφωσης του βλεφάρου με μειωμένη προστασία του κερατοειδούς (BCC, SCC, SGC), είτε με άμεση εμπλοκή της κερατοειδικής επιφάνειας (SGC) ή και με εξάπλωση στον οφθαλμικό κόγχο (οποιοσδήποτε όγκος).
Επιπλέον, ένας όγκος εάν αφεθεί ανεξέλεγκτος χωρίς θεραπεία για μεγάλο χρονικό διάστημα, η πλήρης εκτομή μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερο ελάττωμα, ακόμη και σε απώλεια του οφθαλμού σε σπάνιες περιπτώσεις, γεγονός που απαιτεί πιο εκτεταμένη επανορθωτική χειρουργική επέμβαση, με μεγαλύτερο ρίσκο για τη συνολική προστασία του ματιού.
Ποια είναι η θεραπεία των όγκων των βλεφάρων;
Η διαχείριση των όγκων των βλεφάρων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως η ηλικία, η γενική υγεία του ασθενούς, η φύση (τύπος) του όγκου και εάν θα μπορούσε να υπάρξει τοπική ή περιφερειακή εξάπλωση αυτού.
Οι όγκοι των βλεφάρων γενικά αντιμετωπίζονται με πλήρη εκτομή και επακολουθεί επανορθωτική χειρουργική επέμβαση. Ο όγκος αφαιρείται με σαφές περιθώριο από τον φυσιολογικό ιστό και αποστέλλεται σε ειδικό εργαστήριο, ώστε να επιβεβαιωθεί η διάγνωση αλλά και για να προσδιοριστεί ότι η ολική βλάβη έχει πλήρως αφαιρεθεί. Η επανορθωτική χειρουργική επέμβαση πραγματοποιείται συνήθως την ίδια ημέρα, μετά την αφαίρεση του όγκου ή μέσα σε λίγες ημέρες, ανάλογα με τον χρόνο που απαιτείται για έναν ιστοπαθολογοανατόμο, ώστε να επιβεβαιώσει ότι ο όγκος έχει αφαιρεθεί πλήρως.
Οι μέθοδοι επανόρθωσης περιλαμβάνουν την φυσική επούλωση «laissez-faire», συχνά με καλά αποτελέσματα, καθώς και το άμεσο κλείσιμο του ελαττώματος. Σε περίπτωση μεγαλύτερου ελλείματος η χειρουργική επέμβαση αποκατάστασης μπορεί να περιλαμβάνει την μετακίνηση ενός κρημνού υγιούς δέρματος από την περιοχή κοντά στην πληγή ή τοποθέτηση μοσχεύματος, χρησιμοποιώντας υγιές δέρμα από κάποιο άλλο σημείο του ανθρώπινου σώματος. Άλλα μοσχεύματα όπως χόνδρος ή σκληρή υπερώα δύναται να χρησιμοποιηθούν εφόσον απαιτείται για την πλήρη αποκατάσταση του ελλείματος. Τα μοσχεύματα δέρματος συνήθως μπορούν να συλλεχθούν από την κορυφή των βλεφάρων ή γύρω από τα αυτιά, μα για μεγαλύτερα μοσχεύματα επιλέγονται άλλα μέρη του σώματος. Ορισμένοι όγκοι μπορεί να χρειαστούν αντιμετώπιση με κρυοθεραπεία, ή ακτινοβολία.
Ασθενείς με συγκεκριμένους όγκους (ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα και μελάνωμα), απαιτούν επίσης έναν γενικό ογκολογικό έλεγχο για τον αποκλεισμό της νόσου σε άλλα σημεία και αυτό μπορεί να περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση για την διερεύνηση παρουσίας τυχών ανάμιξης των λεμφαδένων στο λαιμό.
Ποια είναι η περίοδος παρακολούθησης (follow up) μετά τη χειρουργική επέμβαση για τη θεραπεία ενός όγκου στα βλέφαρα;
Λόγω του κινδύνου επανεμφάνισης ενός όγκου των βλεφάρων, συνήθως οι ασθενείς εξετάζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα έως και 5 έτη μετά τη θεραπεία.